Woestijnen: kwetsbare ecosystemen en hun strijd tegen klimaatverandering

Niemand zou zeggen dat woestijnen kunnen worden bedreigd, toch? Maar de waarheid is dat ze een plaats zijn veel kwetsbaarder dan we ons ooit kunnen voorstellen. Planten, dieren en de naar schatting 500 miljoen mensen die in deze gebieden leven, hebben zich aangepast aan het woestijnklimaat.

Maar als de temperaturen blijven stijgen, hun leven loopt ernstig gevaar.

Volgens een VN-rapport voor het milieu (UNEP) is in de periode van 1976 tot 2000 de gemiddelde temperatuur van woestijnen gestegen tussen 0 en twee graden Celsius, in tegenstelling tot de 0 graden die het in de rest van de planeet is gestegen. De broeikaseffecten zorgen voor meer intense en langdurige droogtes, waardoor de al lage regenval steeds minder zichtbaar is.

Dit heeft een zeer grote impact op de biodiversiteit van deze ecosystemen, waar zowel planten- als diersoorten buitengewone strategieën hebben ontwikkeld om te overleven. Sommige planten, zoals cactussen, hebben bijvoorbeeld aanpassingen zoals diepe wortels om het grondwater te bereiken en kleine bladeren die het waterverlies door transpiratie beperken. Dieren hebben daarentegen adaptief gedrag ontwikkeld, zoals het vermogen om zeer geconcentreerde urine uit te scheiden of water te verkrijgen via hun stofwisseling.

De zwaarst getroffen woestijnen zijn de Kalahari in Afrika en de Atacama in Chili. In beide gevallen zie je hoe het leven probeert te overleven. Maar zij zijn niet de enigen die er last van hebben. Door het afnemen van water drogen rivieren op, zoals de Nijl in Egypte, of de Colorado in de Verenigde Staten. De UNEP waarschuwt dat als het uitstoot van broeikasgassenzal de watervoorziening ernstig worden aangetast, waardoor de gezondheid van de bewoners van de woestijnen en die van hun gewassen en dieren in gevaar komen.

Als we doorgaan met het overexploiteren van grondwater, het creëren van infrastructuur of plaatsen van militaire training, kunnen we het landschap volledig veranderen. Ondanks alles stelt Kaveh Zahedi, adjunct-directeur van het World Conservation Center (UNEP), dat woestijnen kunnen de energiecentrales van deze eeuw worden, naast het dienen als toeristische attracties, of zelfs om nieuwe medicijnen te ontdekken die het leven van mensen kunnen verbeteren.

Woestijnen worden vaak gezien als uitgestrekte, dorre en onherbergzame zandvlakten, maar in werkelijkheid zijn het complexe en diverse ecosystemen die ongeveer een derde van het landoppervlak van de planeet beslaan. Woestijnen zijn allesbehalve saai. Ze bestaan ​​in allerlei vormen, van de gouden zandduinen van de Sahara tot de rotsachtige landschappen van de Atacama-woestijn en de bevroren vlakten van het Noordpoolgebied.

Het kenmerkende van woestijnen is hun extreme droogte. De geringe regenval, vaak minder dan 250 mm per jaar, en de temperaturen die kunnen variëren van verschroeiende hitte overdag tot intense kou 's nachts, creëren een uitdagende omgeving voor het leven.

Ondanks deze extreme omstandigheden herbergen woestijnen een verrassend grote verscheidenheid aan levensvormen. Planten en dieren hebben zich op ongelofelijke wijze aangepast om in deze droge omgeving te kunnen overleven. Planten hebben bijvoorbeeld diepe wortels die ondergronds naar water zoeken, kleine bladeren die het waterverlies minimaliseren door transpiratie en mechanismen om water op te slaan tijdens droogtes. Dieren hebben op hun beurt strategieën ontwikkeld om water te besparen. Zo scheiden ze bijvoorbeeld zeer geconcentreerde urine uit of halen ze water uit hun stofwisseling.

Ondanks hun veerkracht zijn woestijnecosystemen kwetsbaar en worden ze bedreigd door menselijke activiteiten. Klimaatverandering, overexploitatie van hulpbronnen en vervuiling zijn enkele factoren die de biodiversiteit van deze gebieden in gevaar brengen. De toenemende klimaatverandering zorgt ervoor dat extreme weersomstandigheden steeds vaker en heviger voorkomen. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de levende wezens die in deze ecosystemen leven, maar heeft ook een negatieve impact op de menselijke gemeenschappen die in die ecosystemen leven.

Woestijnen worden over het algemeen ingedeeld op basis van hun geografische ligging, klimaat en de oorzaken van hun droogte. Er zijn verschillende soorten:

• Hete woestijnen:Het zijn de grootste en bekendste gebieden, met hoge temperaturen overdag en minimale luchtvochtigheid, net als de Sahara.
• Koude woestijnen:Ze zijn te vinden op plekken als Antarctica, waar de temperaturen onder het vriespunt liggen en de neerslag meestal in de vorm van sneeuw valt.
• Half-aride of half-woestijn woestijnen:Ze hebben een uitgesprokener seizoensgebonden karakter met korte regenperiodes, zoals de Kalahari-woestijn.
• Kustwoestijnen:De luchtvochtigheid is afkomstig van koude zeestromingen, maar er valt weinig regen, net als in de Atacamawoestijn.
• BinnenwoestijnenZe liggen ver van zeeën en oceanen en hebben een zeer lage neerslagfrequentie. Deze komt vaak voor in Centraal-Azië.

Elk type heeft unieke ecosystemen en specifieke aanpassingen van flora en fauna om te kunnen overleven in extreme omstandigheden.

1. Verhoogde temperaturenDoor de opwarming van de aarde stijgen de temperaturen, neemt de droogte toe en ontstaat er woestijnvorming.
2. Verandering van neerslagpatronenVeranderingen in weersystemen kunnen ervoor zorgen dat de toch al schaarse regenval in woestijnen nog grilliger wordt.
3. Toename van extreme gebeurtenissenIntensievere zandstormen en langdurige droogtes hebben invloed op woestijnecosystemen.
4. Effecten op de biodiversiteit:De flora en fauna die gespecialiseerd zijn in woestijngebieden worden bedreigd door de snelle veranderingen van hun leefomgeving.
5. Impact op menselijke gemeenschappen:Bevolkingsgroepen die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van deze omgevingen, ondervinden grotere uitdagingen bij het verkrijgen van hulpbronnen zoals water en voedsel.

Woestijnen beslaan ongeveer een derde van het landoppervlak van de planeet. Tot de grootste behoren:

• Sahara woestijnHet ligt in Afrika en is met een oppervlakte van ruim 9 miljoen vierkante kilometer de grootste hete woestijn ter wereld.
• arabische woestijn:Het strekt zich uit over verschillende landen in het Midden-Oosten en beslaat bijna 2,3 miljoen vierkante kilometer.
• Gobi-woestijnIn Azië, vooral in Mongolië en China, beslaat het ongeveer 1,3 miljoen vierkante kilometer.
• Kalahari-woestijn: Ook in Afrika heeft het een oppervlakte van bijna 900,000 vierkante kilometer.
• Geweldige Victoria-woestijn:Het is het grootste van Australië, met een oppervlakte van meer dan 647,000 vierkante kilometer.

Deze uitgestrekte gebieden zijn een bewijs van de invloed van klimaatfactoren en natuurlijke processen op het ontstaan ​​van woestijnen. Aan de andere kant wordt geschat dat meer dan 75% van het Spaanse landoppervlak het risico loopt op woestijnvorming en dat 70% van de stroomgebieden te maken heeft met een hoog of ernstig watertekort, aldus Greenpeace. Dit fenomeen van woestijnvorming, de degradatie van land in droge, semi-aride en droge subhumide gebieden, wordt verergerd door klimaatverandering en door de groeiende vraag naar waterbronnen.

Klimaatrapporten concluderen dat woestijnen ondergaan ingrijpende veranderingen wat belangrijke gevolgen zal hebben voor de watervoorziening van mensen, dieren en planten in deze regio's. Het is van cruciaal belang om effectief beleid te implementeren om de blootstelling aan klimaatverandering te beperken, ecosystemen te beschermen en de bestaansmiddelen van de gemeenschappen die afhankelijk zijn van deze omgevingen veilig te stellen.

De combinatie van woestijnvorming en klimaatverandering zorgt ook voor een toename van bodemerosie. Uit recent onderzoek is gebleken dat woestijngebieden kwetsbaar zijn voor extreme weersomstandigheden die steeds vaker voorkomen. Zo kunnen plotselinge overstromingen in gebieden waar nauwelijks regen valt, het milieu verwoesten. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de natuur, maar ook voor de menselijke gemeenschap. De zwaarste regenbuien blijken net zo schadelijk, of zelfs schadelijker, te zijn dan langdurige droogtes.

Woestijnomstandigheden zijn ook gunstig voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie. Droge gebieden hebben een groot potentieel voor zonne-energie, omdat ze veel worden blootgesteld aan de zon. Kaveh Zahedi benadrukte ook hoe belangrijk het is om deze ruimtes te gebruiken als duurzame oplossingen voor toekomstige energiebehoeften, waarbij altijd zorgvuldig en verantwoord beheer van hulpbronnen moet worden gewaarborgd.

Woestijnen vormen een integraal onderdeel van de menselijke geschiedenis en hebben invloed gehad op de cultuur, economie en ecologie van de gebieden waar ze zich bevinden. De traditionele kennis van lokale gemeenschappen over waterbeheer en landbouw in droge omstandigheden is van cruciaal belang voor het ontwikkelen van effectieve strategieën om woestijnvorming en klimaatverandering aan te pakken.

De geschiedenis van woestijnen is ook een geschiedenis van veerkracht. De soorten die in deze ecosystemen leven, hebben zich door de eeuwen heen ontwikkeld om zich aan te passen aan een vijandige omgeving. De vraag is nu of de mensheid zich even goed kan aanpassen aan de veranderingen die wij zelf hebben veroorzaakt.