Vulkanen in Mexico: activiteit, geologie en hun impact op het gebied

Mexico is een van de meest fascinerende landen op geologisch gebied, met een grote verscheidenheid aan vulkanen en bijbehorende verschijnselen die het land en de geschiedenis ervan hebben gevormd. Van de legendarische silhouetten van Popocatépetl en Iztaccíhuatl tot de onverwachte verschijning van Paricutín in een maïsveld in Michoacán: vulkanen hebben zowel het landschap als het Mexicaanse leven en de cultuur gevormd. Maar ver voorbij de verbeelding en bewondering van het grote publiek voor de indrukwekkende vormen, bestaat er een complex netwerk van geologische processen, risico's, voordelen en tektonische dynamiek dat het verdient om gedetailleerd en grondig onderzocht te worden.

Dit artikel wil een uitgebreid en actueel overzicht bieden van de vulkanen in Mexico. Het gaat daarbij in op hun verspreiding, typen, vormingsprocessen, recente activiteit en de geologische kenmerken die ten grondslag liggen aan hun ontstaan. Er wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste bergketens, de voornaamste vulkanische gebieden en de invloed van platentektoniek. Ook wordt er uitgebreid ingegaan op de historische en actuele gebeurtenissen die de relatie tussen de Mexicaanse samenleving en haar vulkanen hebben gevormd. Daarnaast worden de daarmee gepaard gaande risico's, uitbarstingen, de rol die vulkanen spelen in het dagelijks leven en de uitdagingen waarmee de wetenschap te maken krijgt bij het monitoren en voorkomen van natuurrampen die verband houden met vulkanische activiteit besproken.

De vulkanische geografie van Mexico: een veelvoud aan bergsystemen

Het Mexicaanse grondgebied wordt gekenmerkt door een zeer ruig landschap met bergketens, heuvels en heuvels waar honderden actieve en inactieve vulkanen te vinden zijn. Deze diversiteit vindt zijn oorsprong in complexe tektonische processen, voornamelijk de interactie tussen de Cocosplaat en de Noord-Amerikaanse Plaat, maar ook de invloed van andere microplaten, zoals de Riveraplaat. Deze dynamiek heeft in de loop van miljoenen jaren bergen en orogene systemen van groot belang doen ontstaan, waaronder de volgende in het oog springen:

• Sierra Madre Occidental: Het strekt zich uit van Sonora tot Nayarit, met een lengte van ongeveer 1,250 km en een gemiddelde hoogte van 2,250 meter boven zeeniveau. Het wordt gezien als de voortzetting van de Rocky Mountains in Noord-Amerika en werd gevormd door heel oud vulkanisme. Meer informatie over de vorming van deze systemen in oorsprong van vulkanen en tektoniek.
• Sierra Madre Oriental: De rivier is ruim 1,300 km lang en loopt van Coahuila naar Veracruz en Oaxaca. Hij doorkruist belangrijke staten in het noordoosten en oosten van het land. Het is een bergketen met een grote geologische diversiteit, hoewel deze minder vulkanisch is dan het centrum en het westen.
• Sierra Madre del Sur: Deze keten loopt van Jalisco tot de landengte van Tehuantepec en doorkruist Colima, Michoacán, Guerrero en Oaxaca. Van groot belang voor de orografische en klimatologische afbakening van zuidelijk Mexico.
• Trans-Mexicaanse Vulkanische As (Trans-Mexicaanse Vulkanengordel, TMF): Het belangrijkste vulkanische systeem van Mexico loopt van Nayarit tot Veracruz en doorkruist het centrale deel van het land. Hier bevinden zich enkele van de meest iconische en actieve vulkanen, zoals de Popocatépetl, Iztaccíhuatl, Nevado de Toluca en Pico de Orizaba. Meer informatie over de verschillende soorten vulkanen vindt u op classificatie van vulkaantypen.
• Sierra Madre van Chiapas: Het gebied is het meest voorkomend in de staat Chiapas en omvat onder meer de vulkaan Tacaná, op de grens met Guatemala. Het is een van de hoogste vulkanen in de regio.
• Californische bergen: De route loopt dwars door het schiereiland Baja California en passeert daarbij zowel bergketens als vulkanen.

Tektonische dynamiek en vulkanisme: de oorsprong van de Mexicaanse vulkanen

Het ontstaan ​​en de activiteit van Mexicaanse vulkanen houden direct verband met platentektoniek, met name op het contactvlak tussen de Cocosplaat (die onder de Noord-Amerikaanse Plaat duikt) en de Riveraplaat. Deze interactie veroorzaakt niet alleen aardbevingen, maar ook intense vulkanische activiteit, die verantwoordelijk is voor de vorming van de Trans-Mexicaanse Vulkanische As. Om beter te begrijpen hoe vulkanisme ontstaat, kunt u het volgende raadplegen: de supervulkanen van de wereld.

Processen die hierbij een rol spelen, zijn onder meer wrijving, druk en extreme hitte, die ervoor zorgen dat magma zich op meerdere kilometers diepte onder de aardkorst vormt. Magma stijgt op door breuken of zwakke plekken in de aardkorst en veroorzaakt vulkanen met uiteenlopende morfologieën, van kegelvormige stratovulkanen tot lavakoepels, sintelkegels en kloofvulkaanvelden.

Mexico ligt ook binnen de zogenaamde Pacifische Ring van Vuur., een grote keten van vulkanen en seismische zones die de oceaan omringt en verantwoordelijk is voor het grootste deel van het actieve vulkanisme ter wereld. Voor meer details, kijk op de gevaarlijkste vulkanen ter wereld.

Verdeling en soorten vulkanen in Mexico

In Mexico zijn meer dan 2,000 vulkanen geïdentificeerd, hoewel sommige deskundigen erkennen dat er tussen de 8,000 en 10,000 vulkanische structuren bestaan ​​die in verschillende mate actief en bewaard zijn gebleven. Slechts een fractie wordt als actief of potentieel gevaarlijk voor de bevolking beschouwd.

Er zijn verschillende soorten vulkanen op Mexicaans grondgebied:

• Stratovulkanen: Ze zijn de hoogste en staan ​​bekend om hun kegelvorm en explosieve activiteit. Emblematische voorbeelden zijn Popocatépetl, Pico de Orizaba, de Colima-vulkaan en Tacaná. Ze verzamelen lagen lava en pyroclastisch materiaal. Aanvullende informatie over vulkaantypen vindt u op .
• Sintelkegels: Kleinere, steilere structuren, ontstaan ​​door kortdurende explosieve uitbarstingen. Paricutín is een van de beroemdste dorpen ter wereld, omdat het pas in de 20e eeuw ontstond.
• Schildvulkanen: Deze vulkanen komen minder vaak voor in Mexico. Ze hebben glooiende hellingen en worden gevormd door zeer vloeibare lava. Continentale voorbeelden zijn te vinden in Coahuila en Tamaulipas.
• Spleetvulkanen en vulkaanvelden: Ze worden gekenmerkt door de uitstoot van lava door langgerekte scheuren, die het meest voorkomen in het noordwesten en noordoosten van het land.
• Lavakoepels en caldera's: Bouwwerken die zijn ontstaan ​​door eerdere uitbarstingen en instortingen, zoals de caldera van Los Humeros in Puebla.

De belangrijkste vulkanen van Mexico: locatie, kenmerken en activiteit

In Mexico bevinden zich tientallen vulkanen die bekendstaan ​​om hun hoogte, hun uitbarstingsgeschiedenis en de nabijheid van dichtbevolkte gebieden. Hieronder worden enkele van de meest relevante beschreven:

• Orizaba-piek (Citlaltépetl): De hoogste kolos van Mexico en Noord-Amerika (5,636 meter boven zeeniveau) bevindt zich tussen Veracruz en Puebla. Het is een actieve stratovulkaan waarvan de uitbarstingen in het verleden bekend zijn. De laatste met grote intensiteit vond plaats in de XNUMXe eeuw. Het is een herkenningspunt vanwege de gletsjer, hoewel er tegenwoordig tekenen van krimp zijn als gevolg van klimaatverandering.
• Popocatépetl: Gelegen tussen de staat Mexico, Puebla en Morelos, is het de op één na hoogste berg (5,452 meter boven zeeniveau) en momenteel de meest actieve berg van het land. Sinds de heractivering in 1994 zijn er talrijke kleine uitbarstingen en episodes van explosieve activiteit geweest. De vulkaan wordt nu streng bewaakt vanwege het risico dat de vulkaan vormt voor de meer dan 20 miljoen mensen die binnen een straal van 70 kilometer van de vulkaan wonen.
• Colima-vulkaan (vulkaan van vuur): Tussen Colima en Jalisco ligt de berg 4,100 meter boven de zeespiegel en staat bekend om zijn voortdurende activiteit. Vanaf de 25e eeuw tot nu vonden er bijna XNUMX uitbarstingen plaats en de vulkaan geldt als een van de gevaarlijkste in Noord- en Zuid-Amerika.
• Iztaccíhuatl: Het slapende silhouet is een van de meest iconische beelden van de Vallei van Mexico. Hoewel de laatste significante activiteit teruggaat tot het Pleistoceen, kent het gebied een indrukwekkende geschiedenis van vorming, vernietiging en vormgeving door gletsjers en erosieprocessen.
• Paricutín: De jongste vulkaan van Mexico barstte in 1943 plotseling uit in een korenveld in Michoacán en groeide binnen enkele weken met meer dan 400 meter. Het is een paradigmatisch voorbeeld van monogenetisch vulkanisme en het onderwerp van talrijke geologische studies.
• Nevado de Toluca (Xinantecatl): Een 4,558 meter hoge stratovulkaan, populair vanwege zijn kraterlagunes en hooggebergtelandschappen.
• Tacana: De vulkaan ligt op de grens tussen Chiapas en Guatemala, op een hoogte van meer dan 4,000 meter boven de zeespiegel. De vulkaan is de laatste tijd actief geweest en speelt een belangrijke rol in vergelijkende studies van vulkanisme in de regio Midden-Amerika.
• Bult (Chichonal): In Chiapas was de uitbarsting in 1982 een van de hevigste van de XNUMXe eeuw. De uitbarsting veroorzaakte grote schade, verlies van mensenlevens en tijdelijke verstoringen van het regionale klimaat.

Andere opmerkelijke vulkanische systemen en velden

Naast de hierboven genoemde reuzen zijn er nog andere vulkanische systemen die van groot wetenschappelijk en landschappelijk belang zijn:

• Vulkanische velden van Michoacán-Guanajuato: Ze herbergen meer dan 1,400 monogenetische kegels, waaronder de Paricutín en andere jonge structuren.
• Caldera van Los Humeros (Puebla/Veracruz): Kenmerkend is het geothermische potentieel en de mogelijkheid om elke honderdduizenden jaren grootschalige uitbarstingen te veroorzaken.
• Vulkanische velden in het noordoosten: Gelegen in Coahuila, Nuevo León, Tamaulipas en San Luis Potosí. Voorbeelden hiervan zijn onder andere kloofvulkanen, lavaschilden, sintelkegels en spectaculaire vulkaanuitbarstingen zoals Bernal de Horcasitas.
• Vulkanen van Baja California: Zoals Tres Vírgenes, Cerro Prieto en andere, met historische activiteit en potentieel voor geothermische energieopwekking.
• Eilandvulkanen: Voorbeelden hiervan zijn Socorro (Evermann) en Bárcena op de Revillagigedo-eilanden, waar in de 20e eeuw uitbarstingen hebben plaatsgevonden.

Eruptieve processen en de daarmee samenhangende risico's

In Mexico worden twee belangrijke soorten uitbarstingen onderscheiden: uitbundig (gekenmerkt door de uitstoot van vloeibare lava met een laag direct risico, zoals die op Hawaï) en explosief (zeer gevaarlijk, snel en verwoestend, met brandende wolken of pyroclastische stromen, zoals die van Popocatépetl of Chichón). Om de verschillende soorten en risico's te begrijpen, moet u het volgende bekijken: waarom vulkanen uitbarsten.

Het gevaar van Mexicaanse vulkanen schuilt in verschillende factoren:

• Nabijheid van dichtbevolkte gebieden: De metropoolregio's van Mexico-Stad, Puebla en andere centraal gelegen steden liggen op slechts enkele kilometers afstand van actieve vulkanen.
• Moeilijkheden bij het voorspellen van explosieve uitbarstingen: De heftigste incidenten kunnen onvoorspelbaar zijn en de traditionele monitoringcapaciteit te boven gaan.
• Generatie van secundaire verschijnselen: Zoals lahars (vulkanische modderstromen), lawines, asregens, bijbehorende aardbevingen en de gevolgen voor de menselijke gezondheid en landbouw.
• Impact op de atmosfeer: Grote uitbarstingen kunnen het klimaat tijdelijk afkoelen door het vrijkomen van aerosolen en as, zoals gebeurde na Chichón in 1982.

Realtime monitoring en multidisciplinair onderzoek zijn essentieel voor risicopreventie en -respons. Daarbij zijn universiteiten, civiele bescherming, het Nationaal Centrum voor Rampenpreventie (CENAPRED) en internationale organisaties betrokken.

Glaciale evolutie en geomorfologische processen in hooggebergtevulkanen

De hoogste vulkanen van Mexico, zoals de Popocatépetl, Iztaccíhuatl en Pico de Orizaba, zijn onderwerp van onderzoek naar de evolutie van hun gletsjers en de vorming van het landschap door ijs en water. Het terugtrekken van gletsjers, versterkt door klimaatverandering, heeft grote gevolgen voor de beschikbaarheid van water en geomorfologische gevaren (zoals lahars en lawines). Om meer te leren over de geomorfologische processen die verband houden met vulkanen, lees Wat is een vallei en hoe ontstaat deze?.

Bij Iztaccíhuatl, op 3,400 meter boven zeeniveau, zijn talloze valleien en keteldalen te zien, getuigen van de intense gletsjeractiviteit in het vroegere Pleistoceen. De Ayoloco-gletsjer werd bijvoorbeeld bestudeerd totdat deze in het afgelopen decennium vrijwel verdween.

Op de Popocatépetl zijn de gletsjerafzettingen grotendeels bedekt door de voortdurende uitstoot van as en pyroclastische stromen, waardoor de analyse ervan ingewikkeld is. Uit recente onderzoeken blijkt dat periodes met hevige eruptiviteit bijdragen aan versneld ijsverlies.

De rol van vulkanen in de ontwikkeling van mens en milieu

Vulkanen vormen niet alleen een bedreiging, ze leveren ook enorme voordelen op voor het milieu en de economie:

• Vorming van de atmosfeer: Het vrijkomen van gassen zoals CO₂, H₂O en andere vluchtige elementen spelen een fundamentele rol in de evolutionaire geschiedenis van de planeet en de ontwikkeling van leven.
• Bodemverrijking: As en vulkanische producten zorgen voor een hogere bodemvruchtbaarheid, waardoor vulkanische gebieden uitstekende gebieden zijn voor landbouw en veeteelt.
• Wateropvanggebied: Vulkanen verzamelen en reguleren water en voorzien nabijgelegen steden van belangrijke bronnen en grondwaterlagen.
• Geothermische energie: Mexico heeft verschillende projecten in bedrijf, zoals Cerro Prieto (Baja California), Los Azufres (Michoacán), Los Humeros (Puebla) en Tres Vírgenes (Baja California Sur), die profiteren van de restwarmte van vulkanische systemen. Voor meer informatie over geothermische energie, zie impact van natuurrampen en energie.
• Warmwaterbronnen en toerisme: Het bestaan ​​van warmwaterbronnen die verband houden met vulkanisme heeft in verschillende staten, zoals Puebla en Michoacán, het toerisme, de recreatie en de lokale economie een impuls gegeven.
• Grondstoffen en industrie: Vulkanisch materiaal wordt gebruikt in de bouw en bij ambachten, zoals puimsteen, tezontle en obsidiaan.

Actieve vulkanen, monitoring en uitdagingen voor de Mexicaanse wetenschap

Momenteel zijn de meest gecontroleerde en bestudeerde vulkanen in Mexico Popocatépetl, Colima-vulkaan, Pico de Orizaba, Chichón, Tacaná, Ceboruco, La Malinche, Socorro, evenals vulkanische velden zoals Michoacán-Guanajuato en Chichinautzin.

De monitoring vindt plaats met een combinatie van seismische stations, camera's, gasanalyses en geofysische studies. Voor meer informatie over monitoringmethoden, kijk op monitoring van actieve vulkanen over de hele wereld.

Noordoost- en noordwestvulkanen: een minder bekend perspectief

Het noordoosten en noordwesten van het land zijn, hoewel minder bekend dan de Vulkanische As, de thuisbasis van belangrijke vulkanische manifestaties:

• In Coahuila en Tamaulipas Er zijn vulkanische uitlopers zoals Bernal de Horcasitas en relatief jonge lavavelden, gevormd door kloof- en schildvulkanen, waarvan de activiteit teruggaat tot het Kwartair. Voor meer informatie over de vorming van deze systemen, bezoek soorten vulkanen en verspreiding.
• In Baja California Er zijn vulkanen met een uitbarstingsgeschiedenis, zoals Tres Vírgenes en Cerro Prieto, en verschillende jonge systemen, waarvan sommige nog steeds fumarolen uitstoten.
• Op de Mexicaanse eilanden en vulkanische velden van de Golf van Mexico Er zijn eilandvulkanen, kratermeren en bewijzen van recente activiteit.

Gerelateerd artikel:

Wat zijn de actieve vulkanen op aarde?

Recente studies en multidisciplinair onderzoek

Vooruitgang in monitoringtechnieken, numerieke modellen, analyse van pyroclastische afzettingen en reconstructie van het paleoklimaat hebben ons inzicht in de uitbarstingsgeschiedenis en het gevaarpotentieel van Mexicaanse vulkanen verbeterd. Voor meer onderzoek, kijk op .

Onderzoeksteams van universiteiten, zoals de Complutense Universiteit van Madrid, hebben in samenwerking met de UNAM en de Universiteit van Veracruz gewerkt aan gletsjermonitoring, geomorfologische modellering, laharpreventie en paleovegetatieanalyse. Daarmee hebben ze belangrijke informatie opgeleverd voor het beheer van beschermde gebieden zoals het Izta-Popo Nationaal Park.

Lijst van de belangrijkste vulkanen en hun kenmerken

Vulkanische monitoring, maatschappij en toekomst

Voor een veilige coëxistentie met de Mexicaanse vulkanen zijn in de toekomst voortdurende waakzaamheid, investeringen in wetenschap en technologie, onderwijs en maatschappelijk bewustzijn nodig. De autoriteiten en de samenleving moeten er rekening mee houden dat vulkanische activiteit een intrinsiek onderdeel is van de oorsprong, de rijkdom en de risico's van het gebied, en dat goed beheer uitdagingen kan omzetten in kansen voor economische, sociale en ecologische ontwikkeling. Om op de hoogte te blijven, kijk op .

Het begrijpen en bestuderen van de Mexicaanse vulkanen is essentieel voor het beschermen van levens, het benutten van hulpbronnen en het begrijpen van de geologische geschiedenis die betekenis geeft aan ons land.

Gerelateerd artikel:

Vulkanen van Guatemala: vorming, verspreiding en gedetailleerde geologische gevaren